www.filologiapolska2010.fora.pl

[Magda]

Znalazł ktoś gdzieś w internecie teksty na poetykę?

[Dagmara]

Magda, jest na chomiku. Ale znalazłam tylko Sławińskiego i Głowińskiego, z czego nie wiem, czy Głowiński jest dobry. Przesyłam link:

Sławiński - [link widoczny dla zalogowanych]
Głowiński - [link widoczny dla zalogowanych]

[Magda]

Daga, dziękuję. A nie próbowałaś może szukać tej książki w czytelni lub bibliotece w instytucie? Bo u mnie w mieście niestety nigdzie nie ma serii 4, a w piątek będę we Wrocławiu i pomyślałam, że może tam coś znajdę... Jeśli mi się uda, to w sobotę przywiozę na zajęcia.
Mam problem, bo z jednego tekstu mam referat zrobić, a nie jest on nigdzie dostępny...

[Dagmara]

Chodzi Ci o Problemy teorii literatury pod redakcją Markiewicza, seria 4? Bo to chyba była ta książka i kilka artykułów z niej do przeczytania. Ja mam bałagan swoich notatkach z poetyki, dlatego się upewniam:) Jeżeli tak, to znalazłam ją w bibliotece uniwersyteckiej i zamówiłam, jutro postaram się odebrać, tak więc w piątek będę z Eweliną na łacinie to mogłabym Ci ją przekazać.

[Magda]

A o ktorej i gdzie będziecie? Ja będę koło 12 do 13 u nas w budynku na 3 piętrze. Zobaczę jeszcze czy u nas w szkole będzie dostępna ta książka i spróbuję wypożyczyć. Dam znać, dzięki

[Gość]

Magda ja mam, jak chcesz mogę ci wysłać jutro tekst, który potrzebujesz.

[Gość]

A ma ktos juz moze swoje referaty na poetyke? Ja wlasnie sie zabieram za pisanie..

[Renia]

To zalezy o ktory referat "gosciu" pytasz jesli poprzedni to juz go oddałam a jesli ten na 19 czerwca to jeszcze nie i szczerze mowiac nie mam jeszcze na niego pomyslu, nie napisałam jeszcze pracy dla Dybka wiec nawet na tym zjezdzie mu jej nie oddam

[Renia]

Chyba ze pytałas o referaty z ksiazki do przeczytania bo teraz juz sie sama zakreciłam, jesli tak to nie mam nic do przygotowania

[Julia]

To ja pytalam, niewiem czemu mnie wylologowalo ;p Tak, pytalam o referaty z artykułów, bo szczerze mówiąc nie chce mi sie ich wszystkich czytac ;/;/

[Renia]

ja planuje ich w ogole nie czytac

[gosia p]

Mam prośbę czy mógłby ktoś wrzucić notatki z poetyki z niedzieli ?

[Julia]

Kazdy kto ma jakikolwiek referat z poetyki niech go wrzuci

[Julia]

Referat: 'Uwagi o interpretacji literaturoznawczej' J. Sławiński.


Artykuł Sławińskiego jest wykładem, który był wygłoszony na konferencji poświęconej problemom interpretacji w różnych dziedzinach wiedzy o sztuce, która odbyła się w listopadzie 1984 roku.

We wstępie autor przyznaje, ze o interpretacji literaturoznawczej pisał już niejednokrotnie i starał się wyłożyc rozumienie tych spraw na tyle systematycznie, na ile było go stac. Jest przywiazany do dawniejszych systematyzacji i nie potrafi obecnie wskazac dostatecznie silnych powodów, aby zastepowac je jakimis innymi jednakże sposób myślenia o interpretacji uważa za ograniczony i niewystarczający. Warto więc na nowo objaśnic ustalenia na temat statusu, charakteru i zadań literaturoznawczej interpretacji.

I

Sławiński zaczyna swój wykład od dwóch zastrzeżen wstępnych, mających charakter porządkowy, mianowicie:

1. Interpretacja literaturoznawcza, i w ogole interpretacja TWORÓW SŁOWNYCH, jest w jego przekonaniu nieuleczalnie odmienna od interpretacji TWORÓW NIE-SŁOWNYCH. Sprowadza się to do tego, że interpretator tekstu słownego nie jest w stanie uczynic owego tekstu wyłącznie przedmiotem swojej wypowiedzi, tak jak przedmiotem swojej może uczynic historyk sztuki - obraz, rzeźbę lub budowlę. Interpretator obrazu lub rzeźby bez specjalnych trudności utrzymuje przedmiot w ryzach - w raz ustalonej odległości od własnej mowy.

Całkiem odmiennie rzecz wygląda w wypadku interpretacji tekstu literackiego. Poszukiwany sens takiego tekstu nie został przywołany ze świata nie-mówienia lecz przytacza się go w obszarze języka. To co było schowane w komunikacie interpretowanym, czyli w utworze, staje się jawne w komunikacie interpretującym. I w ukrywaniu sensu i w jego odkrywaniu pomocne są takie same narzędzia. Grzebanie zwłok i ich odkopywanie to dwie różne czynności, jednakże obie wykonuje się za pomocą łopaty. Tak i tu: Poeta i interpretator utworu poetyckiego są jednako skazani na użytkowanie zasobu słownych i zdaniowych nośników znaczenia. Interpretator literaturoznawczy jest nieustannie narażony na zakłócenia.

Badacz orzekając coś o utworze co rusz właściwie musi swoją wypowiedź orientowac innaczej: jako mówienie do utworu, z utowrem, przeciw utworowi...

2. Autor wspomina o drugim zastrzeżeniu, mianowicie o interpretacji dzieł poszczególnych tj. fragmentów, scen, postaci, alegorii, obrazów metaforycznych, wyrażeń czy nawet słów. Interpretacje dzieł poszczególnych są w porównaniu z innymi odmianami przedsięwzięc interpretacyjnych dziedziną wyjątkowo kłopotliwą dla charakterystyki metodologicznej. Sztuka interpretacji jest ponad wszelką wątpliwośc obszarem ważnym strategicznie. Tu bowiem literaturoznastwo akademickie styka się najbardziej bezpośrednio z potocznym myśleniem i mówieniem o zjawiskach twórczości pisarskiej.

Gdy historyk literatury rozważa wyodrębnione składniki dzieła - segmenty, warstwy, czy sfery, gdy z drugiej strony mówi o normach gatunkowych, systemach wierszowych, prądach, konwencjach czy poetykach - w obu przypadkach porusza się wsród własnych konstruktów własnej dyscypliny. Gdy jednak usiłuje zdac sprawę z tego jak rozumie określone dzieło i co czyn i ay do takiego rozumienia dojśc, musi się liczyc z tym, że jego sprawozdanie zderzy się z pretensjami do rozumienia i wykładni innych współczytelników reprezentujących odległe nieraz od profesjonalności literaturoznawczej kręgi publiczności. Owych roszczeń nie może bagatelizowac , gdyż jako interpretator utworu sam aż nadto uprzytamnia sobie płynnośc granicy oddzielającej fachowośc poczynań badawczych od naiwności odbioru niefachowego.

II

Główny pogląd autora w artykule: Sposób rozumienia charakteru i zadań interpretacji utworu literackiego, który jeszcze do niedawna wydawał się najzupełniej wystarczający - obecnie zasługuje coraz bardziej na miano jednostronnego.

Wyprawę interpretacyjną przeprowadza się zgodnie z pewnym planem, który wszakże ulegac może w jej przebiegu nieprzewidzianym odkształceniom, jak w każdej podróży odkrywczej. Nieodmiennie jednak zmierza ona do celu trzema typowymi drogami:

1. Oswajając stopniowo obcośc dzieła przez odnajdywanie w nim elementów i zależności standardowych, włąsciwych dziełom już wcześniej poznanym.
2. Ustalając odpowiednie dlań układy odniesienia, konteksty, które mogą usensownic to, co samo w sobie pozbawione sensu lub niedośc sensowne.
3. Drążąc w głąb struktury znaczeniowej dzieła, zdążając od powierzchniowych - i mylących - dosłowności do skrytej pod nimi semantyki, która zawiera najbardziej własny - i dlatego pilnie strzeżony - sens dzieła.

W rezultacie fortunnej interpretacji całośc udostępnia badaczowi znaczeniową głębię - sferę swojej sekretności. Wyprawa interpretacyjna nie przypomina sielanki, lecz raczej dramat - dzieło nie poddaje się łatwo podbojowi, przeciwnie: stawia opór akcjom badacza - wymyka się jego kategoryzacjom i rutynowym pociągnięciom analitycznym, nie daje się dokładnie podporządkowac kontekstom, naprowadza na fałszywe głębie, maskując przy tym prawdziwe. Sprzeciw utworu pociąga za sobą gwałtownośc poczynań interpretatora. Ta wszakże musi byc hamowana albowiem może doprowadzic do zniszczenia tego, co miało byc odnalezione. Wskazany jest umiar i '' wsłuchiwanie się w mowę dzieła''.
Przedstawiony dramat poznawczy wypełnia bez reszty dotychczasowe myślenie o interpretacji literaturoznawczej. Akt interpretacji polega bowiem nie tylko na robieniu czegoś z utworem: jest zarazem zastosowaniem pewnego języka interpretacji, ponadto zaś odsyła do sfery norm czytania potocznego.

Wypowiedz interpretacyjna wplata się każdorazowo w coś na kształt trójkąta uzależnień:określa się wobec swego przedmiotu, wobec języka i wobec norm czytania potocznego.

Uzależnienia, którym badacz powinien pozostac wierny:

Interpretacje pokazowe - przedsiębrane są jedynie po to, by zademonstrowac moce ekspilacyjne danego języka. Dzieło w takim wypadku jest obiektem wymiennym, przykładowym, istotnym o tyle, o ile spełnia warunki eksperymentu - niczym zwierzątko doświadczalne.
Interpretacje partnerskie - dochowujące wierności dziełu, w nim upatrujące swej racji bytu.
Interpretacje doktrynerskie - najwyżej cenione są zobowiązania wobec języka.
Interpretacje poczciwe - takie, które zachowują posłuszeństwo wobec norm czytania potocznego.

Nie sposób wyobrazic sobie interpretacji wiernej w równej mierze każdemu z tych odniesień. Wypowiedź, która niebyłaby wierna żadnemu z nich, byłaby całkowicie nie na miejscu wśród interpretacji literaturoznawczych, spełniałaby jednak warunek oryginalnego utworu sztuki literackiej, mimo to niebyłby on zarazem warunkiem wystarczającym by przyznac interpretacji status takiego utworu.

III

Idealny porządek hierarchiczny w obrębie interpretacji:

1. Instancja kierownicza - określona teoria literatury w szczególności dzieła literackiego.
2. Instancja służebna wobec tamtej - język interpretacji, w którym terminy teoretyczne ulegają przekładowi na stosowane terminy operacyjne.
3. Poziom najniższy, przyziemny - wypowiedzi interpretacjne, które są sytucyjnymi użyciami owego języka.

Interpretacje są wyprawami pacyfikacyjnymi kierowanymi w świat literackiej faktyczności, a język interpretacji to ich standardowe wyposażenie: potrzebne instrumentarium - narzędzia i regulamin posługiwania się narzędziami.

Interpretacja musi ugodzic w założenia, które jej dały początek, podac w wątpliwośc generalizacje, wobec których miała byc służebna, podjąc walkę z klasyfikacjami i typologiami, którym miała byc wierna. Jednym słowem: Aby zliżyc się bardziej do dzieła musi coraz głębiej popadac w niesłusznosc.

IV

Komunikacja literacka we współczesnym świecie jest jedną z wpływowych zinstytucjonalizowanych strategii recepcji literatury. Rola uniwersyteckiego badacza jest w znacznej mierze tożsama z rolą superczytelnika, który w swoich zawodowych poczynaniach, reprezentuje punkt widzenia jakiejs historycznie i społecznie określonej publiczności - jej system wartości, kulturę literacką, typ wrażliwości i kryteria gustu. Razem z tą publicznością, czegoś chce od literatury dawnej i współczesnej, coś w niej preferuje, a coś ignoruje, lub nawet odrzuca.

Wypowiedź interpretacyjna jest przekazem adresowanym przez badacza do współczytelników, próbą dogadania się z nimi na temat sposobu rozumienia dzieła. Przekaz taki może występowac w rozmaitych ramach modalnych:

a) Gdy rzecz dotyczy utworu, który dopiero co zjawił się w polu widzenia publiczności, przybywajac 'znikąd' najprawdopodobniej pojawi się któraś z trzech ram modalnuych, dających się tak mniej więcej wyekspilowac:

1. dzieło o którym mowa, nie przyszło 'znikąd', lecz z obszaru znaczeniowego nieobcego naszym wspólnym doświadczeniom czyteniczym, daje się przeto uchwycic za pomocą znanej nam metodyki czytania.
2. dzieło to wprawdzie nie przyszło 'znikąd', ale nie uzyskamy karty wstępu do jego obszaru znaczeniowego, jeśli naszej dotychczasowej metodyki czytania nie uzupełnimy taką oto nową zasadą.
3. dzieło to będzie dopóty źródłem naszej dezorientacji, dopóki nie przyjmiemy strategii czytania niezgodnej w istotnych punktach z tym, co wydaje nam się czytaniem stosownym.

b) Gdy rzecz dotyczy utworu, który jest już osadzony w tradycji, wykładnikami ram modalnych wypowiedzi interpretacyjnej mogłyby byc formuły podobne trzem następującym:

1. dzieło to pozostawało dotąd niedoczytane: do dotychczasowych wykładni jego sensu należy dodac taką oto - nie sprzeczną z nimi.
2. dzieło to okazywało się zbyt trudne dla dotychczasowych interpretacji.
3. dzieło to wydawało się dotychczas bezsporne: w rzeczywistości kryje w sobie zagadki, które mnożą się, gdy zastosujemy taką oto metodę czytania, odbiegającą od powszechnie uznawanej w tym wypadku za oczywistą.

Każde ramy modalne interpretatora innaczej lokalizują wypowiedź interpretacyjną w literackiej komunikacji.

Dyskurs czytelników jest w przeważającej mierze bezgłośny i pozbawiony utrwaleń. Ale tym większa waga jego partii tekstowo utrwalonych. One bowiem - reprezentują również kontekst milczącej mowy czytelników, w którym się zrodziły. Same w sobie są jakby niekompletne - to co orzekają o dziele, odnosi się do innych wypowiedzi interpretujących i oceniających owo dzieło. Odnosi się tak jak powtórzenie, odpowiedz, pytanie, przeczenie, poparcie...

Normy czytania potocznego to wspólny obszar mowy za pomocą której porozumiewają się między sobą czytelnicy.

Interpretacja to prostoduszne sprowadzenie nieznanego, do znanego; jako dobranie nowego klucza do kluczy już wypróbowanych; jako naleganie na zmianę metodyki czytania; jako doczytanie - niedoczytanego; jako eliminacja sporności w rozumieniu czegoś, co uchodziło za trudne; jako przywrócenie - trudności czemuś, co uchodzi za łatwe do zrozumienia.

[Julia]

[link widoczny dla zalogowanych] notatki z niedzieli